GITARY BLUE BELL

Gitary Blue Bell: ikona bluegrassu z ery „Lawsuit”

Marka gitar Blue Bell zajmuje wyjątkową pozycję w krajobrazie japońskiego przemysłu gitarowego lat 70. XX wieku. Nie była to samodzielna firma, lecz produkt specyficznego momentu historycznego i kulturowego – „złotej ery” lub „ery pozwów” (Lawsuit Era), kiedy to japońscy lutnicy osiągnęli mistrzostwo w replikowaniu, a w niektórych przypadkach nawet ulepszaniu, klasycznych amerykańskich konstrukcji gitar akustycznych.

Blue Bell była marką wysokiej jakości, produkowaną w latach 70. wyłącznie na japoński rynek krajowy. Ten fakt tłumaczy jej względną anonimowość na Zachodzie i status „kultowego klasyka” wśród koneserów. To, co wyróżniało Blue Bell na tle innych japońskich producentów, to precyzyjnie ukierunkowana tożsamość marketingowa, silnie inspirowana amerykańską muzyką country, western i bluegrass. Świadczy o tym charakterystyczne logo stylizowane na napis z saloonu oraz materiały reklamowe, które przedstawiały wizerunki kowbojów i tradycyjnych rzemieślników, tworząc wyraźny „temat bluegrassowy”. W zatłoczonym rynku pełnym kopii gitar Martin i Gibson, ta tematyczna tożsamość pozwoliła marce stworzyć specyficzną niszę i przemówić do japońskich muzyków zafascynowanych amerykańskimi gatunkami muzycznymi. Nie chodziło tu jedynie o skopiowanie konstrukcji gitary, ale o zaadaptowanie jej kulturowej tożsamości na potrzeby rynku krajowego, co stanowiło bardziej wyrafinowane podejście niż prosta replikacja.

Marka Blue Bell funkcjonowała w szerszym kontekście boomu na japońskie gitary w latach 70. Okres ten charakteryzował się produkcją wysokiej jakości replik amerykańskich modeli (takich jak Martin czy Gibson) w czasie, gdy jakość niektórych amerykańskich instrumentów była postrzegana jako spadkowa. Zrozumienie tego tła historycznego jest kluczowe, aby pojąć, dlaczego marki takie jak Blue Bell powstały i dlaczego są dziś tak cenione.

Fundamentalnym aspektem dla zrozumienia marki Blue Bell jest złożony model produkcji oparty na zleceniach dla zewnętrznych producentów (OEM). Gitary Blue Bell nie powstawały w jednej, dedykowanej fabryce. Były one wynikiem pracy kilku najbardziej szanowanych japońskich warsztatów tamtych czasów, w tym Tama, Suzuki i Fujigen. Ta różnorodność producentów jest kluczem do zrozumienia wariacji w jakości i konstrukcji poszczególnych modeli, co zostanie szczegółowo omówione w dalszej części raportu.

Korporacyjne korzenie – powiązania z Hoshino Gakki

Aby w pełni zrozumieć historię Blue Bell, należy prześledzić jej korporacyjne powiązania, które prowadzą do jednego z największych japońskich konglomeratów instrumentów muzycznych, Hoshino Gakki. To właśnie w tej strukturze narodziła się strategia podwójnej marki, która zdefiniowała obecność tych instrumentów na rynku globalnym i krajowym.

Gitary Blue Bell były produkowane przez firmę Seisakusho, założoną w 1962 roku w prefekturze Aichi jako część korporacji Hoshino Gakki – tej samej, która jest właścicielem światowej sławy marki Ibanez. Kluczowym elementem strategii biznesowej Hoshino Gakki była segmentacja rynku. Ta sama linia gitar była sprzedawana pod dwiema różnymi nazwami: Blue Bell na japońskim rynku krajowym oraz TAMA na rynkach eksportowych, głównie na Zachodzie. Jest to niezwykle istotne rozróżnienie dla kolekcjonerów i entuzjastów, którzy próbują zrozumieć pochodzenie tych instrumentów.

Zastosowanie dwóch marek było świadomą decyzją biznesową. Hoshino Gakki budowało już swoją międzynarodową pozycję poprzez markę Ibanez. Rozdzielenie marek pozwoliło firmie na dostosowanie marketingu do różnych regionów i uniknięcie osłabienia lub dezorientacji wokół głównej marki. Na wyrafinowanym rynku japońskim zastosowano nową, kulturowo ukierunkowaną markę (Blue Bell), podczas gdy na eksport wybrano bardziej neutralną, japońsko brzmiącą nazwę (TAMA). Taka strategia chroniła główną markę Ibanez przed bezpośrednim kojarzeniem jej z produkcją wysokiej klasy kopii gitar Martin w okresie wrażliwej „ery pozwów”.

Sama nazwa TAMA ma swoje korzenie w historii rodziny założycieli. Została stworzona przez założyciela Hoshino Gakki, Yoshitaro Hoshino, na cześć jego żony, Tamy Hoshino. Chociaż dziś TAMA jest globalnie rozpoznawalna głównie dzięki produkcji bębnów, jej początki związane z wytwarzaniem wysokiej jakości gitar akustycznych stanowią kluczowy element historii marki Blue Bell.

Sieć warsztatów – producenci stojący za marką Blue Bell

Model produkcyjny Blue Bell był zdecentralizowany i opierał się na zleceniach dla różnych, wyspecjalizowanych fabryk. To właśnie fabryka pochodzenia, często wskazana na etykiecie wewnątrz pudła rezonansowego, jest kluczem do zrozumienia jakości i specyfikacji danego egzemplarza. System ten można opisać jako hierarchiczny, gdzie poszczególne warsztaty odpowiadały za produkcję modeli z różnych półek cenowych.

Fabryka TAMA (Seisakusho): Warsztat premium

Główna fabryka Tama w Aichi, będąca częścią Hoshino Gakki, była odpowiedzialna za produkcję najwyższej klasy modeli Blue Bell. Instrumenty te były ręcznie wytwarzane przez niewielką grupę elitarnych lutników i często charakteryzowały się konstrukcją w całości z litego drewna (all-solid-wood), co pozycjonowało je jako instrumenty klasy profesjonalnej. Gitary te, sprzedawane na eksport jako TAMA, a w Japonii jako Blue Bell, reprezentowały szczyt możliwości produkcyjnych firmy i do dziś są uważane za jedne z najlepszych japońskich gitar akustycznych tamtej epoki.

Suzuki Violin Company: Jakość w średniej klasie

Znacząca część modeli Blue Bell ze średniej półki cenowej, takich jak popularny BW-400, była produkowana przez Suzuki Violin Company. Firma Suzuki, będąca jednym z najstarszych i najbardziej szanowanych japońskich producentów instrumentów, wniosła do współpracy swoje bogate doświadczenie i reputację solidnego wykonania. Gitary Blue Bell produkowane przez Suzuki charakteryzowały się doskonałym stosunkiem jakości do ceny i solidną konstrukcją, co przyczyniło się do ugruntowania dobrej opinii o marce.

Fujigen Gakki: Powiązania z „erą pozwów”

Fabryka Fujigen, znana z produkcji instrumentów dla wielu czołowych marek, w tym Ibanez i Greco, również brała udział w produkcji niektórych modeli Blue Bell, takich jak W-350 i pewne wersje W-400. Kluczowe jest tutaj silne powiązanie między gitarami Blue Bell produkowanymi przez Fujigen a instrumentami marki Greco z tego samego okresu. Fujigen był głównym producentem dla Greco, co tłumaczy liczne podobieństwa w specyfikacjach, użytych komponentach (np. klucze marki Greco) oraz ogólnej filozofii konstrukcyjnej.

Zrozumienie tego wielofabrycznego modelu produkcji jest fundamentalne. Nazwa marki „Blue Bell” sama w sobie nie jest jednolitym wskaźnikiem jakości. Prawdziwą miarą wartości danego instrumentu jest jego pochodzenie fabryczne. Gitara Blue Bell wyprodukowana przez Tama to instrument z zupełnie innej klasy niż model wyprodukowany przez Suzuki czy Fujigen. Kolekcjonerzy i entuzjaści muszą najpierw zidentyfikować producenta, aby prawidłowo ocenić pozycję gitary w hierarchii produktów, zastosowane materiały i prawdopodobną jakość wykonania.

Modele premium produkowane przez TAMA (linia „All Solid”)

Najwyższe modele w ofercie Blue Bell, produkowane w fabryce Tama, były instrumentami klasy mistrzowskiej, wykonanymi w całości z litego drewna, co stanowiło bezpośrednią konkurencję dla najlepszych amerykańskich gitar.

• Blue Bell W-1000: Był to flagowy model, będący repliką gitary Martin D-28. Charakteryzował się konstrukcją w całości z litego drewna: płytą wierzchnią z litego świerku niemieckiego, a bokami i tyłem z litego palisandru indyjskiego. Gryf wykonano z jednego kawałka mahoniu, a podstrunnicę i mostek z hebanu. Instrument zdobiły ożyłkowanie w jodełkę (herringbone) oraz markery na podstrunnicy w kształcie płatków śniegu. Co istotne, model ten, podobnie jak jego historyczne odpowiedniki marki Martin, nie posiadał pręta regulacyjnego w gryfie.

• Blue Bell W-800: Kolejny model z najwyższej półki, również wykonany w całości z litego drewna przez fabrykę Tama. Posiadał litą świerkową płytę wierzchnią oraz boki i tył z litego palisandru. Luksusowe zdobienia, takie jak ożyłkowanie w jodełkę i markery w kształcie płatków śniegu, podkreślały jego wysoki status w ofercie marki.

Modele produkowane przez Fujigen i Suzuki (wysokiej jakości laminaty)

Modele ze średniej i wyższej-średniej półki cenowej często wykorzystywały litą płytę wierzchnią w połączeniu z laminowanymi bokami i tyłem. Należy jednak podkreślić, że japońska technika laminowania z tamtego okresu, znana jako „double plate”, była wyjątkowa. Polegała ona na sklejeniu dwóch warstw litego drewna, co pozwalało uzyskać stabilność i odporność na pęknięcia, zachowując przy tym właściwości rezonansowe zbliżone do litego drewna.

• Blue Bell W-400: Dwie fabryki, dwa modele: Model W-400 jest doskonałym przykładem złożoności produkcyjnej marki, ponieważ istniały co najmniej dwie jego wersje, produkowane w różnych fabrykach:

  • Wersja Suzuki (BW-400): Była to replika w stylu Martin D-28/D-35, charakteryzująca się litą świerkową płytą wierzchnią, trzyczęściowym tyłem z palisandru indyjskiego oraz charakterystycznym logo „SALOON”.

  • Wersja Fujigen (W-400): Ten model był repliką gitary Gallagher „Doc Watson”. Posiadał markery w kształcie płatków śniegu i często był wyposażony w klucze marki Greco, co ponownie podkreślało ścisłe powiązania produkcyjne między fabryką Fujigen a marką Greco.

• Blue Bell W-350: Produkowany przez Fujigen, model ten był kopią gitary Martin D-28. Posiadał litą płytę wierzchnią i wykazywał liczne podobieństwa do gitar akustycznych Greco z połowy lat 70..

• Blue Bell W-200: Ten model, produkowany przez Suzuki, miał świerkową płytę wierzchnią, korpus z palisandru oraz gryf o delikatnym profilu „V”.

• Seria F: Oprócz modeli typu dreadnought (seria W), Blue Bell oferowało również gitary o mniejszym korpusie, w stylu Martin 000, oznaczane literą „F”. Model F-200 posiadał korpus z laminatu, podczas gdy F-300 był modelem z litą płytą wierzchnią.

Dziedzictwo Blue Bell i TAMA

Okres produkcji gitar Blue Bell i TAMA był stosunkowo krótki, ale intensywny. Zakończył się pod koniec lat 70., nie z powodu spadku jakości czy braku popytu, ale w wyniku strategicznej decyzji korporacyjnej, która na zawsze zmieniła krajobraz japońskiego przemysłu gitarowego.

Produkcja gitar pod markami TAMA i Blue Bell została wstrzymana około 1979 roku. Główną przyczyną tej decyzji była zmiana strategii firmy macierzystej, Hoshino Gakki. Kierownictwo zdało sobie sprawę z ogromnego potencjału i wiedzy zgromadzonej w fabryce Tama. Zamiast kontynuować rozwój drugorzędnej, butikowej linii, postanowiono wykorzystać te zasoby – zapasy wysokiej jakości drewna, wykwalifikowanych lutników i zaawansowane zaplecze produkcyjne – do wzmocnienia swojej flagowej marki międzynarodowej, Ibanez.

W ten sposób narodziła się nowa, prestiżowa seria Ibanez „Artwood”. Fabryka, pracownicy i materiały, które wcześniej tworzyły legendarne gitary Blue Bell i TAMA, zostały w całości przekierowane do produkcji tej nowej linii, co pozwoliło firmie Ibanez na skuteczne konkurowanie na globalnym rynku gitar akustycznych z najwyższej półki. Zakończenie produkcji Blue Bell/TAMA nie było więc oznaką porażki, lecz strategicznym awansem zasobów produkcyjnych na potrzeby głównej marki korporacji.

Dziedzictwo Blue Bell jest dwojakie. Z jednej strony, jest to historia marki o krótkim żywocie, która jednak w swoim czasie osiągnęła wyjątkowo wysoki poziom jakości. Z drugiej strony, jej względna anonimowość na Zachodzie, wynikająca z bycia marką przeznaczoną na rynek krajowy, w połączeniu z legendarną jakością fabryki Tama i osadzeniem w „złotej erze” japońskiego lutnictwa, czyni ją dziś niezwykle pożądaną przez świadomych kolekcjonerów. Gitary Blue Bell pozostają namacalnym dowodem mistrzostwa japońskich rzemieślników i fascynującym rozdziałem w historii gitary akustycznej.